Maciej Słomczyński

 

 

 

 

 

Pisarz, tłumacz, scenarzysta, autor sztuk teatralnych. 

 

 

 

 

 

 

(ur. 10 kwietnia 1920 w Warszawie, zm. 20 marca 1998 w Krakowie)

Najbardziej zasłużony wykładowca SLA. Współpracował z nami od początku istnienia Studium, do momentu śmierci. Wychował pierwsze roczniki SLA. Jako jedyny potrafił stworzyć prawdziwą relację Mistrz – Uczeń.

W 2004 roku została ustanowiona Nagroda im. Macieja Słomczyńskiego, za najlepsze prace literackie z kręgu słuchaczy i absolwentów SLA.

Pozostawił po sobie ogromny dorobek. Uchodził za dziecko szczęścia, a w istocie był niezwykle pracowitym człowiekiem. Napisał 45 utworów prozatorskich, 28 sztuk scenicznych i scenariuszy filmowych, 81 przekładów na język polski, 52 przekłady jego książek przetłumaczono na języki obce – w sumie było to 440 wydania, 109 premier teatralnych. 100 książek własnych, drugie tyle przekładów. Łącznie nakłady kilkunastu milionów egzemplarzy.

Debiutował w 1946 wierszami wydrukowanymi na łamach łódzkiego pisma "Tydzień". W 1957 powstaje powieści Cassiopeia (nie opublikowana ze względów politycznych; równolegle powstał przekład francuski Jerzego Lisowskiego), w której prezentuje postawy środowiska twórczego wobec komunizmu i powody, jakie skłoniły cześć środowiska do służby nowemu ustrojowi.

Prawie pięć lat po śmierci autora ukazał się tom prozy Macieja Słomczyńskiego Krajobraz ze Skorpionem (Zielona Sowa). Książka pokazuje nie tylko doskonały warsztat pisarski, ale również bogactwo wyobraźni, trafność i przenikliwość politycznych diagnoz, głębię egzystencjalnej refleksji. Tom zawiera cztery minipowieści, z których tylko jedna, i to najsłabsza, była ogłoszona drukiem (Sam przeciw Tebom, w 1961 roku). Pozostałe spoczywały przez lata w rękopisach: Drugi brzeg (pierwszy utwór Słomczyńskiego, napisany w 1946 roku przez 24-letniego autora), Cassiopeia  oraz Krajobraz ze Skorpionem, nad którym autor pracował przez wiele lat, przygotowując coraz to nowe wersje powieści.

Maciej Słomczyński zasłynął przede wszystkim jako wybitny tłumacz arcycdzieł. Nad Ulissesem pracował 11 lat, książka ukazała się w 1969 roku; w ciągu kilku lat sprzedano nakład 200 tys. egzemplarzy. Stała się najgłośniejszą książka w powojennej Polsce.

Arcytrudna powieść do przekładu, przełamująca wszystkie obowiązujące konwencje literackie - wprowadza monolog wewnętrzny, poszarpany strumień świadomości, często zmienia style, rozdziały konstruuje w wyrafinowany sposób, np. na zwór fugi Canonica Bacha. Długo uchodziła za nieprzekładalną.

W latach 70.tych Słomczyński jako jedyny na świecie przełożył całego Szekspira; także sonety. Do przełożenia Hamleta namówił go do tego Konrad Swinarski i tak zaczęła się trwająca wiele lat szekspirowska przygoda.

Do końca życia pracował nad przekładem Finnegans Wake i poezją Blacka.

Przełożył wiele książek: Alicję w krainie czarów, Przygody Piotrusia Pana, Podróże Guliwera, Światłość w sierpniu Faulknera, Raj utracony Miltona.

Był także autorem powieści sensacyjnych i kryminalnych, które publikował pod pseudonimami Joe Alex (także Józef Aleks) i Kazimierz Kwaśniewski (powieści milicyjne). Jako Joe Alex był autorem scenariuszy filmowych, sztuk teatralnych (Panny z Acheronu) oraz widowisk i audycji telewizyjnych. Jego kryminały zostały przetłumaczone na 13 języków: białoruski, bułgarski, czeski, litewski, łotewski, niemiecki, rosyjski, rumuński, serbsko-chorwacki, słowacki, słoweński, ukraiński i węgierski.

Był również autorem tekstów kabaretowych (dla Adolfa Dymszy), współtwórcą telewizyjnej Kobry, mistrzem limeryków (podobno napisał ich ponad 3 tys.).

W 1997 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polskiza zasługi dla kultury narodowej.

Maciej Słomczyński działał także bezinteresownie na rzecz kultury: jako juror nagrody im. Georga Trakla, opiekun wielu młodych pisarzy i poetów, wykładowca pierwszej w Polsce Szkoły Pisarzy (Studium Literacko-Artystycznego UJ).

Jako jedyny pisarz z komunistycznego kraju został przyjęty do Międzynarodowego Stowarzyszenia Pisarzy Kryminalnych.

Był współzałożycielem  Fundacji Joyce'a i przez kilka lat jej wiceprezydentem, członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Rotary Club i Irish Institute.

Twórczość:

  • Pod własnym nazwiskiem
  • Lądujemy 6 czerwca
  • Zadanie porucznika Kenta
  • Fabryka śmierci
  • Szary cień
  • Marsz ołowianych żołnierzyków

Jako Joe Alex

  • Śmierć mówi w moim imieniu
  • Cichym ścigałam go lotem
  • Gdzie przykazań brak dziesięciu
  • Niechaj odnajdą swoich wrogów (w antologii Pod szlachetnym koniem)
  • Zmącony spokój Pani Labiryntu
  • Cicha jak ostatnie tchnienie
  • Jesteś tylko diabłem
  • Piekło jest we mnie(rozszerzone wydanie Niechaj odnajdą swoich wrogów)
  • Powiem wam jak zginął
  • Czarne okręty- cykl powieści historycznych dla młodzieży - RSW Prasa-Książka-Ruch, Warszawa 1972-1975
    • Ofiarujmy bogom krew jego
    • Oto zapada noc mroczna
    • Abyś nie błądził w obcej ciemności
    • A drogi tej nie zna nikt
    • Cień nienawiści królewskiej
    • Lew was rozszarpał płowy
    • Ciemny pierścień zakrzepłej krwi
    • Kraina umarłych liści
    • Posejdon o białym obliczu
    • Niechaj umrze o wschodzie słońca
    • Sam bądź księciem

Jako Kazimierz Kwaśniewski

  • Śmierć i Kowalski - scenariusz podpisany Joe Alex
  • Zbrodniarz i panna- scenariusz podpisany Joe Alex
  • Każę aktorom powtórzyć morderstwo
  • Gdzie jest trzeci król- scenariusz podpisany Joe Alex
  • Ciemna jaskinia
  • Czarny Kwiat

Przekłady:

  • John Milton, Raj utracony
  • William Faulkner, Światłość w sierpniu
  • Robert Louis Stevenson, Przedziwna historia doktora Jekylla i pana Hyde'a
  • James Matthew Barrie, Przygody Piotrusia Pana
  • Lewis Carroll, Przygody Alicji w Krainie Czarów
  • Geoffrey Chaucer, Troilus i Criseyda
  • William Blake, Czterej Zoa